BLOG JELMER | 26 maart 2025
Bereik meer met de hulp van de natuur!
Demak, Indonesië, 2013: een gebied dat verdwijnt.
Het kustgebied van Java wordt geteisterd door kusterosie. De directe oorzaak hiervan is de kap van mangrovebossen, die de bodem tegen erosie beschermden, voor de aanleg van aquaculture en infrastructuur. Het gevolg: het gebied overstroomt met regelmaat, dorpen zakken steeds verder weg tot ze uiteindelijk verdwijnen en naast verlies van land is er ook verlies van biodiversiteit. Volgens voorspellingen zal de zeespiegelstijging in 2100 leiden tot overstromingen tot maar liefst zes kilometer landinwaarts. Kan zo'n complex probleem wel worden verholpen met een technische, gestandaardiseerde oplossing? Of kunnen we hier leren van de natuur?
Nature-based Solutions
Traditioneel worden problemen zoals kusterosie op een technische, infrastructurele manier opgelost. Denk bijvoorbeeld aan de aanleg van dijken en dammen. Echter, een andere benadering wint steeds meer terrein: Nature-based Solutions (NbS). Deze benadering pakt maatschappelijke problemen aan, door uit te gaan van het beschermen en herstellen van natuurlijke (eco)systemen. En altijd in samenwerking met de lokale bevolking.
Maar waarom zou je kiezen voor een Nature-based Solution? Naast het primaire doel, in bovenstaand voorbeeld kustbescherming, kan een NbS ook nog veel andere positieve effecten hebben. Een NbS kan bijvoorbeeld droogte tegengaan, hittestress verminderen en de waterbalans verbeteren. Daarnaast vergroot een NbS de biodiversiteit en worden CO2 en andere stoffen op uit de atmosfeer opgeslagen. Daarmee worden ook luchtkwaliteit en leefbaarheid van de omgeving verbeterd. Dit is een vorm van meervoudige waardecreatie. In brede context reiken de positieve effecten van een Nature-based Solution daarmee dus veel verder dan die van een traditionele oplossing.
Nature-based Solutions in Nederland
Om een beter beeld te krijgen bij hoe een Nature-based Solution werkt en wat de positieve effecten ervan kunnen zijn, is het goed te kijken naar een voorbeeld dicht bij huis. Eén van de bekendste voorbeelden in Nederland is het programma ‘Ruimte voor de Rivier’, opgezet door de Rijksoverheid in 2006. Dit programma heeft als primaire doel Nederland te beschermen tegen hoog water en overstromingsgevaar. In plaats van een traditionele, technische oplossing, namelijk het verhogen en verstevigen van dijken, wordt in specifieke gebieden ruimte geboden voor gecontroleerde overstromingen. Naast dat op deze manier pieken in de waterstand worden opgevangen, leidt een incidentele overstroming ook tot verbetering van de (landbouw)grond. Daarnaast bevordert de natuurlijke dynamiek van het water de biodiversiteit en vormen de uiterwaarden aantrekkelijke gebieden voor recreatie en toerisme.
Naast Ruimte voor de Rivier zijn onder andere de Marker Wadden, de Zandmotor en Water in Balans succesvolle toepassingen van Nature-based Solutions in Nederland.
Wat kan jij zelf doen?
Het mooie van een Nature-based Solution is dat deze niet alleen op grote schaal waardevol kan zijn. Juist kleinschalige interventies kunnen veel opleveren! Neem bijvoorbeeld wateroverlast in de straat. Een traditionele oplossing is het zo snel mogelijk afvoeren van het water, om het vervolgens elders op te slaan. In ondergrondse watertanks bijvoorbeeld. In plaats daarvan kan je ook op een natuurlijke manier het water opvangen. Denk bijvoorbeeld aan een wadi. Hierin wordt overtollig water vastgehouden en langzaam afgevoerd en wordt tegelijkertijd een plek gecreëerd voor recreatie en biodiversiteit. Wadi's worden in woonwijken inmiddels volop toegepast en zelfs in je eigen achtertuin biedt een wadi voordelen. Een alternatief met vergelijkbare effecten is bijvoorbeeld een geveltuintje. Geveltuintjes verbeteren niet alleen de waterhuishouding, maar zorgen ook voor verkoeling in de zomer en een rustgevende, groene omgeving.
Als gevolg van klimaatverandering hebben we niet alleen te maken met meer hoosbuien, ook hittestress is een steeds vaker voorkomend probleem. Dat kan je natuurlijk oplossen door airco's en zonneschermen te plaatsen, maar ook hier biedt de natuur een uitkomst! Groene daken worden bijvoorbeeld steeds vaker toegepast als een NbS voor hittestress. Een groen dak zorgt ervoor dat de bovenste verdiepingen van een gebouw minder opwarmt door de zon en kan daarmee een behoorlijke energiebesparing opleveren voor het hele gebouw. Bijkomende voordelen van een groen dak zijn een verbeterde waterhuishouding en verhoging van biodiversiteit. Om het nog aantrekkelijker te maken, kun je bij veel gemeenten subsidie aanvragen. Heb je geen plat dak? Niet getreurd. Ook bomen voor de deur zorgen voor verminderde instraling en kunnen positieve effecten hebben op het binnenklimaat van een gebouw.
Demak 2025: een gebied dat floreert
Terug naar Demak. 12 jaar later floreert het gebied. De crux? Het herplanten van de mangrovebossen. Een Nature-based Solution dus! Het gebied is nu beschermd tegen kusterosie en is weerbaarder tegen de gevolgen van klimaatverandering. De luchtkwaliteit is verbeterd en er is weer meer ruimte voor recreatie en toerisme. Omdat het ecosysteem weer gezond is, hebben de vissers weer meer opbrengsten. En omdat het hele proces in samenspraak met de omwonenden is uitgevoerd zet de lokale bevolking zich actief in voor de bescherming van het mangrovebos. Kortom, een verbetering voor de bewoners, de natuur en de economie. Iets dat met het verhogen van de dijk nooit was bereikt!