Hilversum, 15 juni 2026 - Een grote stroomstoring heeft vanochtend Utrecht en omgeving getroffen als gevolg van ernstige netcongestie. De piek in elektriciteitsverbruik, veroorzaakt door extreme hitte en daarmee een toegenomen gebruik van airconditioning, leidde tot uitval van stroom in diverse regio’s. Dit veroorzaakte stilstand van het openbaar vervoer, uitval van verkeerslichten en problemen bij bedrijven en huishoudens, zoals een gebrek aan internet, verlies van gekoelde goederen en productieproblemen. De ontwikkelingen worden nauw in de gaten gehouden en de veiligheidsregio staat paraat.

Een situatie als deze lijkt misschien erg extreem, maar is toch dichterbij dan menig persoon zal denken. De energietransitie waarin we ons bevinden legt een aanzienlijke druk op ons huidige elektriciteitsnet, door een toename van duurzame opwek van energie en toegenomen elektrificatie heeft het net steeds meer te kampen met piekmomenten waardoor de druk op het net toeneemt.

De noodzaak om dit probleem structureel op te lossen is urgent, maar niet eenvoudig. Onderzoek wijst uit dat netcongestie de Nederlandse economie tot €40 miljard per jaar kan kosten, gelijk aan 4% van het bruto binnenlands product. Bedrijven en op korte termijn ook huishoudens moeten wachten op een aansluiting op het net en deze wachttijden nemen alsmaar toe. Er wordt verwacht dat de kosten in de toekomst alleen maar zullen oplopen. Netcongestie is dus een urgent probleem.

Netcongestie aanpakken: Samenwerken voor
een duurzame toekomst

De overheid en netbeheerders werken hard aan oplossingen om netcongestie te beperken. Verschillende (technische) oplossingen worden in de praktijk gebracht. Echter, netcongestie vraagt om meer dan alleen technische innovaties; juist het vermogen van verschillende partijen om samen te werken en informatie te delen is bepalend voor het succes. Onderstaand worden drie belangrijke oplossingen besproken waarbij samenwerking en transparantie essentieel is voor het laten slagen ervan, om zo samen bij te kunnen dragen aan een efficiënter en toekomstbestendig energienet.

Tariefdifferentiatie: van techniek naar vertrouwen

Netcongestie treedt vooral op tijdens piekmomenten, zoals tussen 16 en 21 uur. Om dit te beperken, maken netbeheerders afspraken met bedrijven en zetten zij tariefdifferentiatie in. Dit betekent dat bedrijven en consumenten worden gestimuleerd om elektriciteit buiten de piekuren te verbruiken door middel van dynamische tarieven of specifieke prijsaanbiedingen.

Sterke samenwerking, vertrouwen en coördinatie tussen producenten, netbeheerders en grote afnemers is essentieel om tariefdifferentiatie succesvol te maken. Het aanpassen van tarieven alleen is niet voldoende om een stabiel energienet te waarborgen, omdat dit een generieke aanpak is die geen rekening houdt met de uiteenlopende behoeften van bedrijven en consumenten. Maatwerkoplossingen zijn essentieel om gebruikers te ondersteunen bij het optimaliseren van hun energieverbruik, maar vereisen zorgvuldige gegevensuitwisseling met waarborging van privacy. Alleen door samenwerking tussen producenten, netbeheerders, overheden en toezichthouders kan tariefdifferentiatie effectief worden ingezet als onderdeel van een breder pakket aan oplossingen.

Energyhubs: transparantie en lokale afstemming

Energiehubs zijn lokale samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, bewoners en overheden die energieopwekking, -opslag, -verbruik en -conversie op elkaar afstemmen. Ze verlichten piekbelasting op het energienet door efficiënter gebruik van netcapaciteit, bijvoorbeeld via groepstransportovereenkomsten. Een goed voorbeeld is de energiehub Lage Weide in Utrecht, waar bedrijven zoals Eneco, Green Energy en Cargill samenwerken om lokaal opgewekte energie beter te verdelen en op te slaan. Dit vermindert netcongestie en maakt duurzame energie beter toegankelijk. Bovendien bevorderen energiehubs de acceptatie van hernieuwbare energie, gezamenlijke investeringen en toegang tot energiemarkten voor kleinere spelers.

Energyhubs kunnen echter alleen effectief zijn als betrokken partijen bereid zijn verder te kijken dan hun individuele belangen. Iedere deelnemer, van netbeheerders en bedrijven tot lokale overheden, brengt unieke uitdagingen en prioriteiten met zich mee. Door op transparante wijze gezamenlijk doelen te stellen en middelen te delen, ontstaat een fundament van vertrouwen dat essentieel is om de complexe dynamiek van energiehubs te laten werken. Zonder deze coördinatie lopen kansen op efficiënter energiegebruik en verduurzaming onvermijdelijk verloren.

Netverzwaring: coördinatie en consistent beleid

Het Nederlandse stroomnet raakt op steeds meer plekken overbelast. Om dit op te lossen, werken netbeheerders aan het uitbreiden en versterken van het netwerk, maar dit is een langdurig proces. Volgens Netbeheer Nederland moeten er tot 2030/2035 tussen de 37.000 en 54.000 extra elektriciteitshuisjes worden gebouwd en 80.000 tot 105.000 kilometer aan kabels worden gelegd. Deze uitbreidingen vragen om 260 tot 330 km² extra ondergrondse ruimte voor laag- en middenspanningskabels. Ondanks deze inspanningen zal de verzwaring naar verwachting de toekomstige energievraag niet volledig kunnen bijbenen.

De voortgang van deze projecten hangt sterk af van de mate waarin netbeheerders en lokale overheden elkaar weten te vinden. Door ruimtelijke planning en vergunningsprocedures beter op elkaar af te stemmen, kunnen projecten versneld worden gerealiseerd. Ook is het nodig om gezamenlijk te investeren in de opleiding van technisch personeel, zodat de noodzakelijke expertise beschikbaar blijft. In deze nauwe samenwerking schuilt de sleutel tot een robuuster energienet dat klaar is voor de toekomst.

Verder kijken dan techniek: de weg naar integrale samenwerking

De uitdagingen van netcongestie vragen om meer dan alleen technologische oplossingen zoals tariefdifferentiatie, energiehubs en netverzwaring. Hoewel deze initiatieven belangrijk zijn, behalen ze vaak niet het gewenste effect of komen ze onvoldoende van de grond. Technische haalbaarheid alleen is niet genoeg; het vereist een systematische maatschappelijke transitie waarin transparantie, coördinatie en wederzijds vertrouwen centraal staan. Alleen door gezamenlijk te werken, kunnen deze oplossingen hun volledige potentieel bereiken en bijdragen aan een toekomstbestendig energiesysteem.

Jelmer zet zich in om de samenwerking tussen overheden, netbeheerders en bedrijven te versterken, met als doel netcongestie aan te pakken en de energietransitie te versnellen.

LEES OOK:
Bouwen met Biomassa: doorbreken van
barrières voor een duurzame toekomst