Tot 2100 hebben we, volgens TNO, 260 miljard aan infrastructuur te renoveren of te vervangen. Daarnaast verwacht ABF research dat er nog 900.000 woningen gebouwd moeten worden tot 2030. Tegelijkertijd worden we geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering en de eindigheid van fossiele grondstoffen. We staan als samenleving dus voor zeer grote opgaven en zullen we creatiever om moeten gaan met de beschikbare materialen.

Bij Jelmer zetten wij ons in voor een positieve verandering op het gebied van duurzaam en circulair bouwen. Wij geloven dat er meer ruimte moet zijn voor innovatie om de grote opgaven aan te kunnen pakken, waarmee we als sector onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Dit alles begint met wetenschap nemen van innovatieve en creatieve oplossingen, wat wij bereiken door verder te kijken dan de grenzen van onze sectoren. Hiermee verrijken we onszelf en onze opdrachtgevers.

Een van de meest kansrijke ontwikkelingen zien wij op het gebied van biobased bouwen. Voorbeelden hiervan zijn: cross-laminated timber (CLT), hiermee kun je grotere overspanningen overbruggen dan normale houten balken, of hempcrete, waarmee je zonder uitzetvoegen, isolerende en lichte muren kan maken. We zien steeds meer opdrachtgevers biobased materialen aanwenden om hun duurzaamheidsdoelen te halen: Biobased is hot and happening!

Biobased [ˈbaɪəʊ.beɪst] • bijvoegelijk naamwoord • >Eng. Bio-based • Oorsprong van een materiaal, materialen of methoden die zijn afgeleid van biomassa. Vb: “In de proefopstelling gebruiken we verkeersborden die zijn gemaakt van biobased materialen”

Biobased materialen zijn steeds vaker onderdeel van beleid rond circulariteit of klimaat. Ze kenmerken zich door hun hernieuwbaarheid, lagere CO2-uitstoot en soms herbruikbaarheid, terwijl traditionele materialen zoals beton, bakstenen en staal energie-intensieve productieprocessen vereisen die moeilijk te verduurzamen zijn. Toch zien we dat Biobased materialen nog niet optimaal benut worden, daar waar de situatie zich daar vaak wel toe leent.

In dit artikel onderzoeken we de obstakels die experts uit de praktijk ondervinden bij het toepassen van biobased materialen in de grond-, weg- en waterbouw (GWW). We hebben gesproken met professionals van zowel producenten als wegbeheerders om hun ervaringen met biobased materialen te verkennen. Wat zijn de uitdagingen waar ze mee te maken hebben? En welke stappen zijn nodig om als sector onze verantwoordelijkheid te nemen?

Uitdaging 1: Certificeringsdilemma – de erkenning van biobased materiaal

Een van de grootste obstakels voor de adoptie van biobased materialen in de bouw- en GWW-sector is het gebrek aan certificering en opname in bestaande richtlijnen.

Opdrachtgevers, zoals overheden en aannemers, werken vaak met een vastgestelde lijst van goedgekeurde producten en materialen die opgenomen zijn in bijvoorbeeld het wegenbouwhandboek. Deze lijst biedt houvast, omdat elk product grondig is getest en bewezen is in de praktijk. Biobased materialen staan vaak nog niet op deze lijsten, simpelweg omdat ze relatief nieuw zijn. Mensen zijn van nature geneigd om te werken met wat bekend is. Innovatieve materialen zoals CLT of hempcrete mogen dan wel voordelen hebben op het gebied van duurzaamheid en CO2-reductie, maar zonder formele certificering of goedkeuring zullen ze vaak worden genegeerd. Dit vormt een barrière voor innovatie in een sector die bekendstaat om haar conservatisme.

Om deze uitdaging aan te pakken, is het cruciaal dat er meer samenwerking komt tussen producenten van biobased materialen en de instanties die verantwoordelijk zijn voor certificering. Dit proces kan worden versneld door pilotprojecten waarin biobased materialen worden getest onder realistische omstandigheden. Succesvolle implementaties kunnen dan dienen als bewijs om dergelijke materialen op te nemen in richtlijnen en handleidingen.

Uitdaging 2: Budget beperking en belemmering van experimenten

Een ander probleem waar de implementatie van biobased materialen tegenaan loopt, is het gebrek aan budget om te leren en te experimenteren. Traditionele materialen, zoals beton of asfalt, hebben een lange gebruiksgeschiedenis. Beheerders van infrastructuur weten precies hoe lang deze materialen meegaan en wat de onderhoudskosten zijn. Hierdoor kunnen zij lange termijn begrotingen opstellen die voorspelbare kosten bevatten.

Met biobased materialen is deze voorspelbaarheid er vaak nog niet. Er zijn nog veel onbekende factoren, zoals de levensduur, de onderhoudskosten en de impact van veranderende weersomstandigheden. Dit verhoogt het risico voor beheerders, die mogelijk niet voldoende budget hebben om risico’s op te vangen of te leren van eventuele fouten. Het implementeren van een nieuw materiaal dat mogelijk eerder moet worden vervangen dan verwacht, brengt financiële onzekerheden met zich mee.

Om deze barrière te slechten, is het noodzakelijk dat er vanuit de overheid of andere belanghebbenden meer financiële middelen beschikbaar komen voor onderzoek en experimenten. Innovatie vraagt nu eenmaal om investeringen en een zekere mate van risico. Door financiële ruimte te creëren voor experimenten, kunnen wegbeheerders en aannemers op een gecontroleerde manier ervaring opdoen met biobased materialen, zonder dat dit direct ten koste gaat van hun begroting.

Uitdaging 3: Risicoaversie – Continuïteit vs Innovatie

Een derde uitdaging voor de toepassing van biobased materialen in de bouw- en GWW-sector is de sterke focus op de continuïteit en beschikbaarheid van civiele structuren. Beheerders van infrastructuur, zoals wegen en bruggen, leggen de nadruk op het voorkomen van uitval en vertragingen. Dit betekent dat nieuwe materialen niet alleen duurzaam moeten zijn, maar ook betrouwbaar in termen van prestaties en onderhoud.

De prioriteit ligt vaak bij het garanderen van een 100% beschikbaarheid van civiele structuren, waardoor er weinig ruimte is om te experimenteren met materialen die nog niet volledig zijn bewezen. Innovatie in materialen kan gezien worden als een potentiële verstoring van deze beschikbaarheid, vooral als er nog geen voldoende gegevens beschikbaar zijn over hoe de materialen zich gedragen op lange termijn.

Dit benadrukt de noodzaak van een geleidelijke en goed doordachte implementatie van biobased materialen. Kleine pilotprojecten of het gebruik van biobased materialen in minder kritische delen van een project kunnen helpen om vertrouwen op te bouwen in de prestaties van deze materialen. Een andere mogelijke oplossing is het ontwikkelen van hybride structuren, waarbij traditionele materialen worden gecombineerd met biobased materialen, om zo het risico te spreiden.

Uitdaging 4: Kritische Evaluatie van Biobased Materialen

Zoals bij elke ‘hippe’ techniek, trend of product, kan biobased gepresenteerd worden als dé oplossing voor tal van problemen. Echter, deze materialen zijn niet altijd zo fantastisch als ze worden voorgesteld. Een voorbeeld hiervan is servies gemaakt van bamboevezels, dat vaak bindmiddelen bevat die niet gezond of milieuvriendelijk zijn. Bovendien kunnen biobased materialen veel land vereisen of energie-intensieve verwerkingsprocessen nodig hebben voordat ze als eindproduct beschikbaar zijn. Dit onderstreept de noodzaak voor een kritische evaluatie van elk biobased materiaal.

Om de kansen voor een brede toepassing van biobased materialen te begrijpen, moeten we deze uitdagingen en tekortkomingen onder ogen zien. Het is essentieel dat we niet alleen kijken naar de voordelen, maar ook de beperkingen en mogelijke nadelen van biobased materialen grondig analyseren.

Conclusie

De transitie naar biobased materialen biedt enorme kansen voor de bouw en GWW-sector om maatschappelijke impact te maken, met name in het licht van de Grote vraag naar woningen en de vervangings- en renovatie opgave in de infrastructuur. Echter, zoals besproken, zijn er nog enkele grote uitdagingen die moeten worden overwonnen voordat deze materialen breed kunnen worden toegepast. Het gebrek aan certificering, de financiële risico’s, focus op continuïteit en doorontwikkeling van materialen, zijn belangrijke obstakels die de sector gezamenlijk moet aanpakken.

Het aanpakken van deze uitdagingen vereist een intensievere samenwerking tussen beleidsmakers, opdrachtgevers, materiaalproducenten en aannemers. Alleen door gezamenlijk deze hindernissen onder ogen te komen, kunnen we de potentie van biobased materialen volledig benutten en een toekomstbestendige, duurzame bouwsector creëren.

LEES OOK:
Stedelijke transformatie: duurzaam
en leefbaar doen we met elkaar